မာတိကာဆိုတာ?
အဘိဓမၼာျပန္႔ပြားေရးအသင္းႀကီးမွာ ေျဖဆိုရတဲ့ထဲက မာတိကာဆိုတာ ဘာကိုေျဖဆိုရတာလဲသိေစဖို႔ပါ၊ အာဂံုေျဖဆိုသူ အမ်ားစု မာတိကာကို စေျဖဆိုေလ့ရိွၾကပါတယ္။ မာတိကာေျဖဆိုမယ္ဆိုရင္ ဓာတုကထာက်မ္း ပါဠိစာမ်က္ႏွာ (၁၀၀)နဲ႔ တြဲဖက္ေျဖဆိုသင့္တယ္လို႔လည္း အၾကံျပဳအပ္ပါတယ္။

  ျမတ္စြာဘုရားရွင္ ေလးဆယ့္ငါး၀ါပတ္လံုး ေနရာေဒသအသီးသီးမွာ ေဟာၾကားခဲ့တဲ့ တရားေဒသနာေတာ္ေတြကို အရွင္မဟာကႆပမေထရ္ ဦးေဆာင္ေသာ ရဟႏၱာမေထရ္ႀကီးမ်ားက စုစည္းမွတ္တမ္းတင္ခဲ့ၾကရာ ထိုတရားေတာ္မ်ားသည္
-၀ိမုတၱိရသအားျဖင့္ ၁ပါး
-ဓမၼ၀ိနယအားျဖင့္ ၂ပါး
-၀စနအားျဖင့္ ၃ပါး
-ပိဋကတ္အားျဖင့္ ၃ပါး
-နိကာယ္အားျဖင့္ ၅ပါး
-အဂၤါအားျဖင့္ ၉ပါး
-ဓမၼကၡႏၶာအားျဖင့္ ၈၄၀၀၀ ဟူ၍ သတ္မွတ္ႏိုင္ပါသည္။ ပိဋကတ္သံုးပံုတြင္လည္း အဘိဓမၼာ(၇)က်မ္းရိွပါသည္။ ထိုက်မ္းမ်ားမွာ-

၁။ ဓမၼသဂၤဏီ (Classification of States)
၂။ ၀ိဘင္း (Book of Analysis)
၃။ ဓာတုကထာ (Book of Discourse on Elements)
၄။ ပုဂၢလပညတ္ (Book of Classification of Individuals)
၅။ ကထာ၀တၳဳ (Book on Points of Controversy)
၆။ ယမိုက္ (Book of Pairs)
၇။ ပ႒ာန္း (Book of Conditionl Relations) တို႔ ျဖစ္ပါသည္။ ထိုခုနစ္က်မ္းတို႔တြင္ ဓမၼသဂၤဏီက်မ္းကို ေရွးဦးစြာ ေဟာၾကားေတာ္မူပါသည္။  သတၱလည္းမဟုတ္ ဇီ၀လည္းမဟုတ္ေသာ 'တရား' တို႔ကို ေရတြက္၍ ျပေသာက်မ္း ျဖစ္ပါသည္။ ထိုဓမၼသဂၤဏီက်မ္းသည္လည္း-

(၁) စိတၱဳပၸါဒက႑ (စိတ္၊ ေစတသိက္တို႔ကို ျပဆိုေသာအပိုင္း)
(၂) ရူပက႑ (ရုပ္တို႔ကို ျပဆိုေသာအပိုင္း)
(၃) နိေကၡပက႑ (တိက္၊ ဒုက္အားလံုးကို သိမ္းက်ံဳး၍ မက်ဥ္းမက်ယ္ျပဆိုေသာ အပိုင္း)
အဘယ္ေၾကာင့္ တိက္၊ ဒုက္ တို႔ကို အက်ယ္မျပဆိုသနည္း? ရွင္းဦးအံ့၊ နိကၡပက႑ ဟူသည္ "ပယ္စြန္႔ထားေသာအပိုင္း' ဟု အဓိပၸယ္ရေလသည္။ အဘယ္ကို ပယ္သနည္း? အက်ယ္ေဟာၾကားေသာနည္းကို ပယ္စြန္႔ျခင္း ျဖစ္ေလသည္။ အကယ္၍ အက်ယ္ေဟာပါက ဓမၼသဂၤဏီက်မ္းႀကီး ျပီးဆံုးမည္မဟုတ္ေတာ့ပါ။ ထို႔ေၾကာင့္တည္း။
(၄) အ႒ကထာက႑ (သုတၱႏၲိကဒုက္တို႔မွ တပါးၾကြင္းေသာ တိက္ဒုက္တို႔၏ အရေကာက္ကို ျပဆိုေသာအပိုင္း) ဟူ၍ ေလးပါး အျပားရိွပါသည္။ ထိုေလးပါးတို႔တြင္ စိတၱဳပၸါဒက႑ကို ေရွးဦးစြာ ေဟာေတာ္မူပါသည္။ ထိုစိတၱဳပၸါဒက႑သည္လည္း-

(၁) မာတိကာ
(၂) ပဒဘာဇနီ အားျဖင့္ ႏွစ္ပါးအျပားရိွပါသည္။ ထိုႏွစ္ပါးတို႔တြင္ မာတိကာကို ေရွးဦးစြာ ေဟာေတာ္မူပါသည္။ မာတိကာ(Content) ဆိုသည့္အတိုင္း တရားေခါင္းစဥ္မ်ားကို ေဟာၾကားထားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ မာတိကာက်မ္းသည္ ဓမၼသဂၤဏီက်မ္း၏ မာတိကာ ျဖစ္သကဲ့သုိ႔ အဘိဓမၼာ(၇)က်မ္းလံုး၏ မာတိကာလည္း ျဖစ္ပါသည္။ ထိုမာတိကာသည္လည္း-

(၁) တိကမာတိကာ
(၂) ဒုကမာတိကာ ဟူ၍ ွႏွစ္ပါးအျပားရိွပါသည္။

တိက ဟူသည္မွာ ပရမတၳတရားေလးပါးကို သံုးစုျပဳ၍ ေဟာရာေဟာေၾကာင္း ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ တိက- 'တိက္' မည္ပါသည္။ ဥပမာ ပရမတၳတရားေလးပါးတို႔ကို-
(၁) အျပစ္မရွိျခင္း ေကာင္းေသာအက်ိဳးကိုေပးျခင္း လကၡဏာရိွေသာ ကုသိုလ္တရား (ကုသိုလ္စိတ္၂၁၊ ေစတသိက္၃၈)
(၂) အျပစ္ႏွင့္တကြျဖစ္ျခင္း မေကာင္းေသာအက်ိဳးကိုေပးျခင္း လကၡဏာရိွကုန္ေသာ အကုသိုလ္တရား (အကုသိုလ္စိတ္၁၂၊ ေစတသိက္၂၇)
(၃) ကုသိုလ္အကုသိုလ္တို႔၏ အျဖစ္အားျဖင့္ မေဟာၾကား၊ တပါးေသာအျဖစ္အားျဖင့္ေဟာၾကားေတာ္မူေသာ အဗ်ာကတတရား (၀ိ၃၆၊ႀကိ၂၀၊ေစ၃၈၊ရုပ္၂၈၊နိဗၺာန္) ဟူ၍ သံုးစုျပဳ၍ ေဟာၾကားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ထိုေၾကာင့္ တိက္ တစ္တိက္တြင္ အထက္ေဖာ္ျပပါအတိုင္း အပုဒ္သံုးပုဒ္ (ပဒသံုးခု) ပါ၀င္ပါသည္။ တိက္စုစုေပါင္း '၂၂'တိက္ ျဖစ္ပါသည္။

 ဒုက ဟူသည္မွာ ပရမတၳတရားေလးပါးကို ႏွစ္စုျပဳ၍ ေဟာရာေဟာေၾကာင္း ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ဒုက-'ဒုက္' မည္ပါသည္။ ဥပမာ ပရမတၳတရားေလးပါးကို
(၁) ဟိတ္မည္ေသာတရား (ဟိတ္၆ပါး)
(၂) ဟိတ္မမည္ေသာတရား (စိတ္၈၉၊ ဟိတ္၆ၾကဥ္ ေစ၄၆၊ ရုပ္၂၈၊ နိဗၺာန္) ဟူ၍ ႏွစ္စုျပဳ၍ ေဟာၾကားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဒုက္ တစ္ဒုက္တြင္ အပုဒ္ႏွစ္ပုဒ္ (ပဒႏွစ္ခု) ပါ၀င္ပါသည္။ ဒုက္စုစုေပါင္း (၁၀၀)ဒုက္ျဖစ္ပါသည္။ ယခုေဖာ္ျပထားသည္မွာ ဘုရားရွင္ေဟာၾကားေတာ္မူသည့္ ဒုက္ျဖစ္ပါသည္။ အရွင္သာရိပုတၱရာ ေဟာၾကားေတာ္မူသည့္ သုတၱႏၲိကဒုက္ (၄၂)ဒုက္လည္း ရွိပါေသးသည္။ ထို (၄၂)ဒုက္ကိုလည္း အာဂံု+ေရးေျဖ ထည့္သြင္း ေျဖဆိုရမည္ျဖစ္ပါသည္။ ဤကား အာဂံုေျဖဆိုလိုေသာ သူတို႔အတြက္ စာအနည္းဆံုး ဘာသာရပ္ တစ္ခုကို ရွင္းျပထားျခင္း အက်ဥ္းတည္း။
ရဲမင္းသူ